Okiem Svetomira

Vexilla Regis to jeden z najważniejszych hymnów łacińskiej. Autorem jego słów jest wczesnośredniowieczny biskup katolicki i poeta łaciński Wenancjusz Fortunat (530-609). Wenancjusz był biskupem Poitiers, hymn Vexilia Regis napisał z okazji przysłania do tego miasta przez cesarza bizantyjskiego Justyna II relikwij Krzyża Świętego. Hymn ten, spiewa się w tradycyjnej liturgii w Nieszporach Okresu Pasyjnego (Tempus Passionis). Jest on także używany w liturgii Wielkiego Piątku I święta Podwyższenia Krzyża Świętego. Oto łaciński tekst hymnu: VEXILLA Regis prodeunt; fulget Crucis mysterium, quo carne carnis conditor suspensus est patibulo.1 Confixa clavis viscera tendens manus, vestigia, redemptionis gratia hic immolata est hostia. - Quo vulneratus insuper mucrone diro lanceae, ut nos lavaret crimine,2 manavit unda et sanguine. Impleta sunt quae concinit David fideli carmine, dicendo nationibus: regnavit a ligno Deus. Arbor decora et fulgida, ornata Regis purpura, electa digno stipite tam sa...

Praktyki postne znane są chyba wszystkim rozwiniętym religiom. Poszczą muzułmanie, żydzi, hindusi i buddyści. Również w chrześcijaństwie post ma znaczenie fundamentalne. Jezus Chrystus w Kazaniu na Górze wymienił go jako jedną z podstawowych praktyk religijnych, obok modlitwy i jałmużny. O poście pisał w swoich listach Święty Paweł apostoł. Pierwsi chrześcijanie pościli sporo. Każdego tygodnia były dwa dni obowiązkowego postu, tak zwane dni stacyjne: środy i piatki. Dodatkowo w prowincjach zachodnich poszczono także w soboty. Post ten polegał na wstrzymywaniu się od pokarmów od rana do godziny dziewiątej, czyli mniej więcej naszej trzeciej po południu. Oczywiście jednostki gorliwsze pościły również w inne dni, jednak w całym Kościele pierwszych wieków obowiązywał zakaz poszczenia w niedziele. Nie można było łączyć postu ze świętowaniem. Z tego samego powodu, w okresie późniejszym nie obchodzono żadnych świąt w Wielkim Poście. Znany nam dziś czterdziestodniowy Wielki Post pojawiał się s...

Co jakiś czas w którymś z polskich miast wybucha mniej lub bardziej intensywny konflikt na tle nadania jakiejś szkole imienia takiego, czy innego patrona. Stosunkowo często bohaterem tego rodzaju konfliktów jest Jan Wiktor Lesman, szerzej znany jako Jan Brzechwa. Jest on powszechnie znany przede wszystkim jako autor całkiem niezłej poezji i prozy przeznaczonej dla dzieci, toteż wydaje się być idealnym patronem dla przedszkola, lub szkoły podstawowej. Jest jednak jeden problem. Brzechwa pisał nie tylko poezję i prozę dziecięcą, ale także poezję "dorosłą". W ramach tej ostatniej popełnił znaczną ilość wierszy wychwalających ustrój socjalistyczny i towarzysza Stalina. I właśnie ta część jego twórczości jest powodem licznych protestów przeciwko nadawaniu szkołom i przedszkolom jego imienia. Dla części protestujących zapewne pewne znaczenie ma też żydowskie pochodzenie Brzechwy/Lesmana, ale nie ma najmniejszych powodów by uznać je za czynnik decydujący o zaistnieniu tychże protest...

Modlitwa litanijna znana jest we wszystkich wielkich religiach monoteistycznych, a także w wielu innych wspólnotach religijnych. Szczególną rolę odgrywa w łacińskim katolicyzmie, gdzie jest kluczowym elementem majowych i czerwcowych nabożeństw paraliturgicznych. Struktura litanii nieco przypomina tę znaną z różańców i koronek – polega bowiem na rytmicznym powtarzaniu formuł modlitewnych. Podstawowa różnica w porównaniu z wymienionymi formami jest taka, że w litanii formuła ta, jest częściowo stała, a częściowo zmienna, nie zaś całkiem stała jak w wymienionych. Chciałbym w tym tekście poświęcić nieco miejsca litaniom z punktu widzenia etnologa religii - badacza religijności. Nie będę się więc wdawał zbytnio w rozważania nad skutecznością, czy głębią takich, czy innych form modlitwy. Skupię się na wykazaniu czasoprzestrzennej powszechności litanii w chrześcijaństwie. Litanie w Biblii Pierwsze litanie spotykamy w Starym Testamencie, w Księdze Psalmów i w Księdze Daniela. Chyba najstarszą ...